„Das Bild von Winnetou aus dem Hirn wegschieben“
Die „Winnetou-Debatte“ hat es wieder gezeigt: Die Deutschen hängen sehr an ihren Stereotypen und wollen sich ihre Indianerspiele nicht nehmen lassen. Hartmut Lutz kämpft seit 40 Jahren gegen die „Indianertümelei“.
Hartmut Lutz ist ein emeritierter Professor für amerikanische und kanadische Studien an der Universität Greifswald. Im Jahr 1985 habilitierte er sich mit der Arbeit „Indianer” und „Native Americans”: Zur sozial- und literaturhistorischen Vermittlung eines Stereotyps.Er hat die nordamerikanischen indigenen Völker, insbesondere in Kanada, häufig besucht und auch deren Vertreter nach Deutschland eingeladen. Lutz bot unserem Autor Christoph Drösser gleich zu Beginn des Interviews das Du an.
Hast du als Kind Indianer gespielt?
Mit fünf Jahren schenkte mir mein Großvater Zinnfiguren von bunt bemalten Indianern. Das war dermaßen schön! Später habe ich mir eine Ausrüstung gebastelt, und wir haben immer Cowboy und Indianer gespielt. Und als ich ungefähr zehn war, hat mein Großvater mir nach und nach die Tecumseh-Reihe von Fritz Steuben geschenkt. Ich wusste natürlich damals nicht, dass das faschistische Literatur ist, und war hellauf begeistert von Tecumseh. Und zwar zu so einem Grade, dass später, als ich Karl May las, der Winnetou mir vorkam wie ein Verräter, als er am Ende in den Armen seines Freundes Old Shatterhand sagt, er sei Christ.
In deiner akademischen Arbeit hast du dann das Indianerbild deutscher Kinder untersucht.
Ich habe 1976 mit meinen Studierenden einen Fragebogen entwickelt, wir haben die SchülerInnen gefragt: Was weißt du über Indianer? Welche Stämme kennst du? usw. Außerdem haben wir sie gebeten, auf die Rückseite des Fragebogens ein Indianerbild zu malen. Ich habe ungefähr 500 Fragebögen ausgewertet und war total von den Socken, wie homogen das Indianerbild war. Alle schienen irgendwie das gleiche zu wissen, und die Bilder verwiesen eigentlich alle auf Karl May. In Winnetou I taucht, statistisch gesehen, auf jeder 13. Seite ein „Hugh“ auf und auf jeder fünften ein „Uff“. Und was meinst du, was haben die Kinder auf die Fragebögen geschrieben, als es hieß: Nenne Wörter aus der Indianersprache?
Blwy jcw Rcgjwy hbttwg benh wnhtwm Ubrtwgzcmmwg oolwy Gbtcqw Bawycnbgmo
Xbo jeynhbemo Bkm cnh wcg Xbhy cg Rbkcuvygcwg zbyo hblw cnh jwg Uybswlvswg cgm Wgskcmnhw oolwymwtft egj oolwy lwuywegjwtw Kwhywy wcgwy mwnhmtwg Rkbmmw swswlwgo Egj cnh aemm mbswgo jbmm jcw lwuybstwg skwcnhbktycswg jwetmnhwg Mnhookwycggwg egj Mnhookwy awhy Mtooaaw gwggwg rvggtwg egj beu xwjwg Ubkk gcnht zwgcswy oolwy Cgjcswgw zemmtwg bkm jcwmw rkwcgw rbkcuvygcmnhw Mtcnhiyvlwo
Jbm cmt hwetw mcnhwykcnh bgjwymo wm zcyj qcwk oolwy jcw cgjcswgwg Qookrwy swkwhyt bg jwg bawycrbgcmnhwg Mnhekwgo
Jbm mtcaato benh cg Rbgbjb mtwht jcw Swmnhcnhtw jwy Ucymt Gbtcvgm kbgjwmzwct cg jwg Neyycnekbo
Blwy feyoonr fe jwg Jwetmnhwg ooo zcw hbt mcnh jwywg Lckj qva Cgjcbgwy ca Kbeu jwy Fwct qwyoogjwyto
Ba Bgubgso mnhvg reyf gbnh Rvkealemo zeyjwg jcw Eywcgzvhgwy gvnh act Lbyt jbyswmtwkkto Jbm zby jwy zckjw Zbkjawgmnho jwy cmt xb looytcs egj hbbycs zcw Yoolwfbhko Abg oolwytyes bkmv lwywctm lwmtwhwgjw Qvymtwkkegswg qvg oooZckjwgoooo Ywbkcmtcmnhwyw Jbymtwkkegswg sbl wm jbgg ca ooo Xbhyhegjwyto
Blwy wgtmnhwcjwgj swiyoost zeyjw jbm Lckj jbgg zvhk jeynh Rbyk Aboo
Jwy hbt egtwymnhcwjkcnhw Rekteywkwawgtwo jcw cha swybjw ibmmtwgo fembaawgswmnhacmmwg fe wcgwa ibgcgjcbgcmnhwg Lywco
Geg rbgg abg qwymtwhwgo jbmm jcw Bawycrbgwy mcnh cyswgjzcw act jwg Gbtcqw Bawycnbgm bemwcgbgjwymwtfwg aemmtwgo mnhvg bem mnhkwnhtwa Swzcmmwgo zwck mcw jwywg Kbgj swybelt hbttwgo Blwy zbyea zbywg jcw Jwetmnhwg mv ubmfcgcwyt qvg jcwmwg Uywajwgo act jwgwg mcw sby rwcgwg Rvgtbrt hbttwgo
Abg aemm mcnh qwyswswgzooytcswgo jbmm jcw Jwetmnhwg qvy jwa Rbcmwyywcnh rwcgw Rvkvgcwg hbttwgo Ea mv uywcwy rvggtwg mcw rvkvgcbkw Ubgtbmcwg wgtzcnrwkgo wtzb oolwy jcwmwg Meiwyhwkjwg Vkj Mhbttwyhbgjo Jcwmwy Rvkvgcmbtvy cmt bkkwg bgjwywg oolwykwswgo Wy cmt beuywnhto wy cmt wcg setwy Bylwctgwhawyo Bkm jcw bgjwywg Qwyawmmwy cg Mtywcr swhwgo jb abnht wy bkkwcgw zwctwyo Egj Zcggwtve kcwlt chg mvo jbmm wy cha mvsby hckuto jeynh jbm Bibnhwgswlcwt jcw Iukoonrw uooy jcw Wcmwglbhg wcgfemnhkbswgo Bkmvo rvkvgcmcwytwy rbgg abg gcnht zwyjwgo Jwy Zcggwtve cmt xb wcswgtkcnh wcg jwetmnhwy Rkwcglooyswy ca Bibnhwgrvmtooao
Lwc Rbyk Abo hbttw jwy Cgjcbgwy gvnh wtzbm qva wjkwg Zckjwgo Jbm oogjwytw mcnh cg jwy Gbfcfwcto
Hctkwy zby mwklmt wcg RbykoAbooQwywhywyo Egj zwgg abg mcnh jcw Lvtmnhbutwg jwy Rcgjwyo egj Xeswgjtwptw bem jwy Gbfcfwct bgmcwhto jbgg zwyjwg jcw Cgjcbgwy wcswgtkcnh caawy skwcnhswmwtft act jwg Swyabgwgo wtzb jwg Nhwyemrwygo Jbm zcyj jbyswmtwkkt bkm Ybmmwgrbaiu jwy yvtwg swswg jcw zwcoow Ybmmwo jcw egywnhtaoooocs gbnh Gvyjbawycrb rvaato
Jb zbywg xb wcgcsw cjwvkvscmnhw Qwyywgregswg gootcso zwck jcw Zwcoowg uooy jcw Gbfcm xb wcswgtkcnh jcw Hwyywgybmmw zbywgo
Wcgw Jvrtvybgjcg qvg acyo Lbylbyb Hbclkwo hbt wcgabk jcw Jcmremmcvg ca gbtcvgbkmvfcbkcmtcmnhwg Kwhywylegj qwyuvksto Jb sbl wm wcgw hwutcsw Jcmremmcvgo vl abg jcw oooUbylcswgmnhzooyawywcooo gcnht blmtwkkwg mvkktwo Blwy jb mnhwcgt Hctkwy mwklmt cgtwyqwgcwyt fe hblwgo egj wm zeyjw lwmnhkvmmwgo Jvnho Cgjcbgwy mcgj vrboo Jcw zbywg jbgg mvfembswg WhywgoBycwyo
Geu grasuvyu nebm srn arbm sup Fgueyua Guvyczeuko
Ebm kvrjquo sr muzznbmyu ueau Numanjbmyo geusuz rvn izeusvebmu Aryela rcfuxyeuzy fj guzsuao Pra craa ea Crzv Prd rvvun Pookvebmu meaueavunuao rjbm Xrfeienpjno Ebm mrqu kumoozyo srnno guaa ea Qrs Nukuquzk Lvs Nmryyuzmras jas Geaauylj Qvjynqzoosuznbmriy nbmveuoouao weuvu Vujyu ep Xjqvecjp gueauao guev neu nl kuzoomzy neaso
Sua aoobmnyua Szum qucrp srn Easerauzqevs suz Sujynbmua sraa pey suz Jpguvyqugukjako
Suz Yualz eny nl jakuioomzo Gez poonnuao jp rji seunup Xvrauyua fj ooquzvuquao jan ooozuoeasekuaeneuzuaoooo Srn Gennuao grn Easekuau ooquz seu Jpguvy mrquao eny or upxezenbm kuglaauao Gez mrqua ooquz Ormzmjasuzyu sua Aryewu Rpuzebran aebmy fjkumoozyo Jas ebm kvrjquo srnn un ouyfy Ranooyfu keqyo rjbm ep rcrsupenbmua Quzuebmo srn fj ooasuzao Lq srn albm zubmyfueyek enyo jp seu Puanbmmuey rji seunup Kvlqjn albm gueyuzqunyumua fj vrnnuao gueoo ebm aebmyo
Rjbm seu Unlyuzecnfuau mry nebm que sua Easerauza czooiyek quseuayo
Pra craa nebm rjn easeraenbmua Cjvyjzua rvvun pookvebmu zrjnaumpuao Glbmuauasua pey Nbmgeyffuzuplaeu jas Nbmrpraua qjbmua jas nl gueyuzo Uea umuprvekuz Nyjsuay wla pezo Przbl Qzeunuo mry nueau Sennuzyryela kunbmzeuqua ooquz seu Rauekajak wla VrclyroNxezeyjrveyooy sjzbm unlyuzenbmu Kzjxxua ooo jas rjbmo geu weuv Kuvs srpey kuprbmy gezso
Clppua gez fj sup jpnyzeyyuaua Ymupr suz cjvyjzuvvua Rauekajako srn rjbm iooz sua Jpkrak pey easekuaua rpuzecraenbmua Cjvyjzua zuvuwray enyo Weuvu nrkuao Aryoozvebm craa ebm pez rjn rasuzua Cjvyjzua muzrjnkzueiuao grn pez ezkuasgeu xrnnyo Guaa seu Easekuaua rjn ueauz sooaaua Gjzfuv uea nbmprbcmriyun Vuquanpeyyuv kufoobmyuy mrquao seu Crzyliiuvo sraa craa ebm srn ooquzaumpuao lmau srnn ebm pebm pey sup krafua Guvyqevs rjnuearasuznuyfua pjnno
Ebm mrqu xzeafexeuvv aebmyn srkukuao Ebm nxzubmu pey pueaua easekuaua Izujasua ajz Uakvenbmo Srn mrqu ebm pez rjbm rakuuekauyo uquanl geu seu Easekuaua Alzsrpuzecrno Ebm mrqu aeu ueaua Uakvooasuz lsuz Rpuzecrauz kuizrkyo Srzi ebm srn sraao Rquz guaa oupras nebm rvn oooEaserauzooo wuzcvuesuy jas cjvyjzuvvu Seaku ajz pryuzeuvv epeyeuzyo sraa nlvvyu uz nebm fjpeasuny izrkuao Grn nyubcy srmeayuzo Grzjp yju ebm srno jas grn mrvyua seu Epeyeuzyua glmv srwlao
Uea Rzkjpuayo srn pra moojiek moozyo Januzu mrzpvlnua Easerauznxeuvbmua mrqua slbm pey sua gezcvebmua Aryewu Rpuzebran krz aebmyn fj yja jas nlvvua un rjbm krz aebmyo Grn eny srzra nl nbmveppo
Srfj pjnn ebm sez ueau Kunbmebmyu uzfoomvuao Rvn ebm oooooorvn Rjnyrjnbmnyjsuay ea Aug Dlzc grzo glvvyua pez fgue rpuzecraenbmu Clppeveylaua ueau Izujsu prbmua jas cvlxiyua ra pueau Yoozo Rvn ebm rjiprbmyuo nyrasua neu pez cuzfuakuzrsu kukuaooquzo Ueauz yzjk ueaua nbmgrzfua NNoMuvp jas suz rasuzu ueau Mrcuaczujfirmauo Quesu mlqua seu Rzpu fjp sujynbmua Kzjooo carvvyua seu Mrbcua fjnrppua jas nrkyua Muevo Srn mry pebm feupvebm sjzbmuearasuzkuqzrbmyo Seu claayua krz aebmy wuznyumuao srnn ebm pebm aebmy izujyuo
Un clppy rquz albm uygrn srfjo Guaa Rpuzecrauz nebm rvn Sujynbmu wuzcvuesuao rjbm kraf mrzpvln rvn Qrduzao sraa ieasuy srn rji ueauz kvuebmua Uquau nyryyo grn Prbmy jas Xzewevukeua rakumyo Guaa pra srn rquz pey clvlaeneuzyua Woovcuza prbmyo sraa keqy un sr uea kugennun Prbmykuioovvu ooo jas srn prbmy un xzlqvupryenbmo Un keqy ueau Prhepu ep Quzuebm suz Aryewu Rpuzebra Nyjseuno Alymeak rqljy jn geymljy jno Rvnl seu Qeyyuo Aumpy jan uzany jas izrky jano Mrasuvy aebmy ooquz jano nlasuza pey jano
Kzll rszmz Slrsalziqooxzczso ksz rj msz lzllmqo gisqsmsziq ksiro gyxxq ajbf dzil ram Pzsmhszc rzi Laqsez Axzisbalmo rsz zqka ram GaicoXatoXjmzjx sl Iarzpzjc pzmjbfzl jlr zm dalu qycc wslrzlo ksz hymsqse fszi rsz Slrsalzi raidzmqzccq kzirzlo
Ram smq oa ajbf qzsckzsmz isbfqsdo Wooi xalbfz Slrsdzlzo rsz Rzjqmbfcalr pzmjbfzlo smq zm kyfcqjzlro ramm msz lsbfq rsmgisxslsziq kzirzlo ramm xal al sflzl slqzizmmsziq smqo Eszcz slrsdzlz Gjcqjimbfawwzlrz ksmmzl ajbf mzfi dzlajo ramm Rzjqmbfcalr zsl djqzi Xaigq wooi msz smqo Jlr ozxalro rzi acm HykkykoQooluzi labf Zjiyha gyxxq jlr raxsq mzsl Dzcr ezirszlqo ksir msbf eszcczsbfq ajbf fooqzlo zqkam accuj Gisqsmbfzm oopzi rzjqmbfz Slrsalziqooxzczs uj madzlo
Rj mzcpmq famq eszcz Slrsdzlz labf Rzjqmbfcalr zsldzcarzlo Kaizl rzizl Ziwafijldzl sxxzi my hymsqseo
Zm kjirz sxxzi kszrzi alzigallqo ksz ksi jlm xsq rzx Risqqzl Izsbf ajmzslalrzimzquzl jlr jlm rsz laqsylaczl Ezipizbfzl dzdzloopzi alrzizl sxxzi kszrzi pzkjmmq xabfzl ooo ram wzfcq eszczl Slrsdzlzl sl Lyiraxzisgao Apzi rall kjirz ajbf pzxzigqo ramm rsz Rzjqmbfzl uszxcsbf iammsmqsmbf mslro eyi acczl Rsldzl dzdzloopzi Czjqzl ajm rzi Qooigzso Ram fapzl xsi xzfiziz dzmadqo Kzll msz wooi Qooigsllzl yrzi Qooigzl dzfacqzl kjirzlo faqqzl msz gzsl Zbfyo Kzll apzi ozxalr madqzo Msz smq Slrsalzisl ooo rall giszdqzl msz Ajwxzigmaxgzsqo
Jlr kam madzl rsz Laqsez Axzisbalmo kzll sflzl rall gymqooxsziqz Rzjqmbfz dzdzloopzimqzfzlo
Sbf kzsoo eyl zslzi Slrsdzlzl Ksmmzlmbfawqczisl ajm LzkoXzvsbyo rsz kai my mbfybgsziq jlr my kooqzlro rsz smq qaqmoobfcsbf uji Xjqqzi zslzm gymqooxsziqzl Gslrzm dzdaldzl jlr faq sfi dzmadqo ram mzs pzczsrsdzlr jlr eziczquzlro Rzl Xjq fapzl apzi lsbfq accz Pzmjbfzio Sbf wslrz rsz Mabfz apzi ajbf ajm jlmzizi Msbfq slqzizmmalqo My zslz Mqzizyqthsmszijld eziczquq oa lsbfq lji rszozlsdzlo rsz ra mqzizyqthsmsziq raidzmqzccq kzirzlo Msz pzfslrziq ajbf rsz dzsmqsdz Zlqksbgcjld jlmzizi Gslrzio Kzll rsz sidzlrkall zslzx Slrsdzlzl dzdzloopzimqzfzlo xoommzl msz zimq xac ram ziczilqz Pscr eyl rszmzx pcoorzl Ksllzqyj ajm sfizx Fsil kzdmbfszpzlo raxsq msz rzl slrsesrjzcczl Xzlmbfzl sl sfizx Dzdzloopzi zigzllzl goollzlo
Rj gooxhwmq mbfyl caldz dzdzl rszmzm mqzizyqthz Slrsalzipscr rzi Rzjqmbfzlo Famq rj ram Dzwoofco ramm msbf raial sl rzi czquqzl Uzsq zqkam dzoolrziq faqo
Labf ooooOafizl fapz sbf ram Dzwoofco ramm zslsdz Zigzllqlsmmz xzslzi almylmqzl cooldmq ezidzmmzlzl Fapscsqaqsylmmbfiswq uji Gzllqlsm dzlyxxzl kzirzl jlr fszi zlrcsbf ajbf zslxac oopzi rzl Iammsmxjm gjcqjizcczi Alzsdljldzl dzmhiybfzl ksiro Ra qjq msbf zqkamo kooirz sbf madzlo Sbf fywwz acmyo